سیمان و خواصّ آن 63 صفحه
مصالح ساختمانی باید طوری انبار شوند که مزاحمتی برای وسایل نقلیه و عابرین
پیاده ایجاد نشود. در مواردی که بنا به عللی مصالح در محل عبور و مرور
عمومی ریخته می‌شود، باید آن را طوری انباشته کرد که از ریزش آن جلوگیری
شود. محوطه انباشتن مصالح، باید هنگام شب به وسیله چراغ قرمز مشخص گردد.
روش صحیح حمل و نقل و انبار کردن مصالح مختلف در فصل دوم ذکر شده است.
رعایت نکات مزبور موجب حفظ ویژگیهای مصالح، ایمنی و سلامتی کارگران خواهد
بود.
آجر و سفال نباید با ارتفاع بیش از 2 متر انباشته شود، اطراف این مصالح باید به وسیله چوبهای قائم محصور گردد.
ورقهای فلزی باید به صورت افقی انباشته شوند و ارتفاع آنها نباید از یک متر
تجاوز نماید. تیرآهن باید طوری انباشته شود که امکان لغزش آن وجود نداشته
باشد. طرفین لوله‌های فلزی باید طوری مهار شود که از غلتیدن آنها جلوگیری
شود.
انبار شن و ماسه باید مرتباً مورد بازدید قرار گیرد تا در اثر برداشتن مصالح، ریزش ناگهانی رخ ندهد.
هنگام انبار کردن مصالح در کنار دیوارها و تیغه‌ها، باید دقت شود که فشار افقی بیش از اندازه به دیوار وارد نشود.
حمل، انبار کردن و استفاده از چسباننده‌های سیاه، باید با دقت و احتیاط
صورت گیرد. انبار مواد چسباننده باید دور از آتش و مواد قابل اشتعال بوده و
برای اعلام و اطفای حریق احتمالی تدابیر لازم اتخاذ شده باشند. انبارهای
بسته باید مرتباً تهویه شوند تا از تجمع گازهای قابل اشتعال در آنها
جلوگیری شود.
حمل و انبار کردن فرآورده‌های سیمان - پنبه نسوز باید با دقت صورت پذیرد،
بر روی تمامی فرآورده‌های پنبه نسوز برچسب ”برای سلامتی انسانها زیانبخش
است“ الصاق گردد. بیشترین میزان انتشار غبار و آلودگی محیط ضمن تولید،
بریدن، فرسایش، در معرض جریان هوا قرار گرفتن، حمل و نقل، شکستن و معدوم
کردن آنها به وجود می‌آید. انتشار غبارهای پنبه نسوز، نه تنها کارگران
مرتبط با آن را در معرض مخاطرات جدی قرار می‌دهد، بلکه محیط زیست و سایر
افراد را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
حمل و انبار کردن مواد شیمیایی باید مطابق دستورالعملهای کارخانه سازنده
صورت پذیرد. حمل و انبار کردن مواد منفجره باید طبق مقررات جاری کشور، با
اطلاع و زیر نظر مقامات مسئول و ذی‌صلاح باشد، به علاوه هنگام مصرف باید
مقامات مسئول کتباً مطلع شوند.
پیمانکار موظف است عملیات اجرایی خود را طوری انجام دهد که در سواره‌رو و
پیاده‌رو راهی برای عبور و مرور عابرین و وسائط نقلیه باقی بماند و مصالح
خود را در محلهایی انبار نماید که موجب ناراحتی و یا زحمت ساکنین اطراف و
یا عابرین نگردد. در مواردی که اجرای عملیات مستلزم انسداد کلی قسمتی از
سواره‌رو یا پیاده‌رو باشد، این کار باید با اطلاع مسئولین ذی‌ربط و زیر
نظر دستگاه نظارت صورت گیرد و عبور و مرور به وسیله راههای انحرافی تأمین
شود، هزینه‌های اضافی طبق شرایط خصوصی پیمان و یا سایر اسناد مشخص خواهد
شد.
«گچ»
سنگ گچ
گچ یکی از سیمانهایی است که از گذشته‌های دور ، مورد استفاده بوده است. گچ
را از حرارت دادن سنگ گچ بدست می‌آورند. در ایران ، سنگ گچ بوفور یافت
می‌شود. این سنگها عمدتاً بصورت سنگهای رسوبی است که در دریا رسوب
کرده‌اند. این رسوبات، هم بصورت بلوری است و هم غیر بلوری. سنگ گچ خالص،
سفید رنگ است و ناخالصیها، آنرا به رنگهای گوناگون در می‌آورند. قابلیت حل
شدن سنگ گچ در آب بسیار کم می‌باشد؛ بطوریکه یک قسمت از سنگ گچ، در 495
قسمت آب حل می‌شود. ویژگی این سنگ، حل شدن آن در اسید کلریدریک غلیظ است.
ولی در اسید سولفوریک حل نمی‌شود. (از این ویژگی جهت تشخیص سنگ گچ می‌توان
استفاده کرد.) همچنین باید دانست که روی سنگ گچ رستنی نمی‌روید و گیاهی سبز
نمی‌شود. اما توجه به این نکته نیز لازم است که با مشاهده پوشش گیاهی در
یک منطقه نمی‌توان به عدم وجود این سنگ در آن ناحیه پی برد. زیرا در بسیاری
از مناطق ، روی لایه‌های سنگ گچ را لایه ای از خاک مناسب جهت رویش گیاه
می‌پوشاند و رستنیها در این لایة مناسب می‌رویند.
تولید گچ
همانطور که ذکر شد، جهت تولید گچ، سنگ گچ را حرارت می دهند . مراحل واکنشهای انجام شده طی ای فرایند، بشرح ذیل است:
تا دمای حدود ، آب تبلور در سنگ هنوز باقی است. از دمای به بالا، عمل
تبخیر ، کم کم شروع می شود. وقتی به دمای حدود برسیم، ماده موجود بصورت
می‌باشد. یعنی سنگ گچ 5/1 ملکول آب از دست داده است. به این ماده ،ًگچ
ساختمانی ً می‌گویند. گچ ساختمانی بسرعت با آب ترکیب شده، 5/1 ملکول آب
می‌گیرد و به سنگ گچ تبدیل می‌شود. ولی بعلت واکنشهایی که در آن اتفاق
افتاده، مقاومت آن از مقاومت سنگ گچ اولیه کمتر است. اگر حرارت کوره را
بیافزاییم تا به دمای حدودبرسیم، حاصل می‌شود . این ماده بسیار سریع با آب
ترکیب می‌شود؛ اما زمان گیرش آن از زمان گیرش سنگ گچ ساختمانی ـ که حدود3
تا 4 دقیقه می‌باشد ـ طولانی‌تر است. به این ماده ،ًگچ اندودً گفته ، در
سفید کاری مصرف می‌شود. اگر با افزایش حرارت، به دمای حدود دست پیدا بکنیم،
سنگ گچ به تبدیل می‌شود که میل ترکیبی بسیار زیادی با آب دارد. این ماده
حتی می‌تواند از هوا رطوبت جذب کند که در این صورت به تبدیل می‌شود. اگر
باز هم دما را تا بیش از بالا بریم، سنگ گچ می‌سوزد و میل ترکیبی خود با آب
را از دست می‌دهد. سنگ گچ در دمای طبق فرمولهای ذیل تجزیه می‌شود:
تذکر : CaO همان آهک زنده است.
پس ، از حرارت دادن بیش از حد سنگ گچ ، آهک بوجود می‌آید. اگر در سفید
کاری، از گچی که آهک بهمراه دارد استفاده شود، یک روز بعد مشاهده می‌شود که
تکه‌هایی از آن سطح گچی بیرون پریده و اصطلاحاً ًآلوئکً کرده. دلیل آن
اینست که این تکه‌های کوچک، در هسته مرکزی خود، آهک دارند که با جذب آب
منبسط شده ، بیرون می‌پرد. بطور کلی سه نوع سنگ گچ داریم:
1ـ سنگ گچ بلوره نشده: که عمدتاً از رسوبات است.
2ـ سنگ گچ بلوره شده : بصورت لایه لایه و شیشه‌ای .
3ـ سنگ گچ مرمری: که به آن Alubuster نیز می‌گویند. سنگی است آرایشی و
تزئینی که تراشکاران سنگ در شهرهای قم و شهر ری آنرا تراش داده، وسایل
تزئینی می‌سازند. این سنگ ، شباهت زیادی با سنگ مرمر دارد. با این تفاوت که
سنگ مرمر بسیار سخت است و نمی‌توان آنرا تراش داد . در حالیکه Alubuster
چنین نیست.
تولید گچ
اولین مرحله در تولید گچ، استخراج سنگ گچ است. بعد آنرا خرد کرده، حرارت
می‌دهند. جهت حرارت دادن سنگ گچ، انواع مختلفی از کوره وجود دارد که سه نوع
آن متداولتر است.
1ـ کوره چاهی یا گودالی : روش کار چنین است که گودالی در زمین حفر می‌کنند و
سنگها را در آن بگونه‌ای می‌چینند که هوا و گرما از لابه‌لای آنها عبور
کند. طبیعی است که چیدن سنگها برای دستیابی به این هدف، دقت زیادی می‌طلبد.
از کنار کوره یک راه باریک به زیر آن باز می‌کنند . (قسمت زیرین کوره را
ًتونً می‌نامند.) از زیر به کوره حرارت می‌دهند. در گذشته جهت سوخت، از
هیزم و مدفوع استفاده می‌شد. حرارت آرام آرام ایجاد شده ، افزایش می‌یافت و
در عرض چند روز همه سنگها گرم می‌شد. امروزه منبع ایجاد حرارت در کوره‌ها ،
مشعلهایی است که توسط گازوئیل یا سایر مواد نفتی تغذیه می‌شوند. برای
اینکه حرارت بالای کوره سریعتر به برسد، حرارت قسمت پایین را زیاد
می‌کنند. در نتیجه دما در قسمت زیرین کوره با شیب زیادی افزایش میابد و
قسمت عمده‌ای از سنگهای پایین کوره به آهک تبدیل می‌شود. از آنجا که نحوه
برداشت از این کوره و توزیع محصول آن ، بصورت مخلوط و فله‌ای است، گچ
خریداری شده دارای مقداری آهک است که مصرف آن سبب ایجاد آلوئک می‌شود .
توجه به این نکته در عین جالب بودن، ضروری است که ممکن است کارخانه
تولیدکننده گچ، در پاسخ به اعتراض مصرف کننده بگوید که در هنگام استخراج،
به رگه‌هایی از سنگ آهک برخوردیم . باید دانست که در فرآیند تبدیل سنگ آهک ،
به دمایی بیش از نیاز است؛ در حالیکه در تولید گچ ، اصولاً به دمایی بیش
از نیاز نیست.
